κλαβίχορδο

Το πρώτο μουσικό όργανο με πλήκτρα. Είναι γνωστό και ως κλειδόχορδο. Το κ. διέθετε ένα ορθογώνιο ηχείο με μέγεθος που ποίκιλλε, πάνω στο οποίο ήταν τοποθετημένες τεντωμένες χορδές διαφορετικού μήκους, που συνδέονταν με τα πλήκτρα μέσω μεταλλικών εφαπτόμενων γλωσσιδίων. Η πίεση των δαχτύλων στα πλήκτρα έθετε σε κίνηση τις μεταλλικές γλωσσίδες, οι οποίες, χτυπώντας τις χορδές, παρήγαγαν τον ήχο. Το κ., το οποίο είναι σχεδόν βέβαιο ότι είχε ιταλική προέλευση, εμφανίστηκε τον 15o αι. Η τονική του έκταση περιοριζόταν στην αρχή σε τρεις οκτάβες, αλλά τον 18o αι. έφτασε στις πέντε. Εξάλλου, ενώ στην αρχή ο αριθμός των πλήκτρων ξεπερνούσε τον αριθμό των χορδών, με τρόπο ώστε περισσότερες γλωσσίδες να χτυπούν πάνω στην ίδια χορδή (κ. legato), αργότερα επινοήθηκε ένας τύπος κ. στον οποίο σε κάθε πλήκτρο αντιστοιχούσαν μία ή περισσότερες χορδές. Το κ., που μπορεί να θεωρηθεί ο άμεσος πρόδρομος του πιάνου, έφτασε στη μεγαλύτερη ακμή του στο δεύτερο μισό του 18ου αι. Η περιορισμένη αλλά λεπτή ηχητικότητά του (πολλοί συνθέτες, ιδιαίτερα στη βόρεια Ευρώπη, το προτιμούσαν για τη γλυκύτητα του ήχου του) το καθιστούσε ιδανικό για συνθέσεις που παίζονταν στα σαλόνια εύπορων ευγενών. Ο περιορισμένος χώρος έδινε τη δυνατότητα να μη διασκορπίζονται τα μουσικά εφέ και οι αποχρώσεις που ο εκτελεστής μπορούσε να πετύχει, εκμεταλλευόμενος το γεγονός ότι στο κ. η χορδή παλλόταν μόνο όσο το δάχτυλο πατούσε στο πλήκτρο, στοιχείο που καθιστούσε εύκολα τροποποιήσιμη την ένταση του ήχου. Πολύ αδύναμο για να χρησιμοποιηθεί σε ορχήστρα, το κ. υποχώρησε τελικά μπροστά στον γρήγορο θρίαμβο του πιάνου, αφού υπέστη μερικές μετατροπές, όπως η προσθήκη συστήματος πεντάλ και μιας δεύτερης σειράς πλήκτρων που του αλλοίωσαν τον ήχο. Πολλοί υπήρξαν οι συνθέτες του 17oυ και του 18oυ αι. οι οποίοι συνέθεσαν κομμάτια αποκλειστικά για κ. Από τους πιο γνωστούς του 17oυ αι. είναι ο Γερμανός Γιόχαν Γιάκομπ Φρομπέργκερ, ένας από τους προδρόμους της μεγάλης σχολής των οργανιστών που μεσουράνησε με τον Μπαχ, και του 18oυ αι. ο Ιταλός Μπαλτασάρε Γκαλούπι. Το κλαβίχορδο έφτασε στη μεγαλύτερη ακμή του κατά τον 18ο αι. (οικία Γκέτε, Φρανκφούρτη).

* * *

το

έγχορδο πληκτροφόρο μουσικό όργανο, αλλ. κλειδόχορδο.

[ΕΤΥΜΟΛ. Μεταφορά στην ελλ. ξεν. όρου και αντιδάνεια λ. ως προς το β' συνθετικό της, πρβλ. αγγλ. clavichord < clavi- (< λατ. clavis «κλειδί») + -chord (πρβλ. χορδή)].